ስርዓታዊ ፍወሳ

• ኣብ ነፍሲ ወከፍ ምክትታል ምብጻሕ ምልክታትካ ንምክትታል Your Symptoms Matter ክትመልእ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ።
• ኩሉ ግዜ ኬሞቴራፒካ ኣብ ማእከል መንሽሮ ወይ ኣብ ቦታ መንሽሮ ክትወስዶ ኣይትኽእልን ኢኻ። ገለ ኬሞቴራፒ ብመልክዕ ከኒና ዝወሃብ ኮይኑ ኣብ ገዛኻ ክትወስዶ ኢኻ።
• ሓኪም መንሽሮኻ ክንደይ ሕክምናታት ከም ዘድልየካ ክነግረካ እዩ።
• ኬሞቴራፒ ኣብ እትወስደሉ እዋን ዝኾነ ሕቶታት እንተሃልዩካ ነርስ ክሊኒክካ ወይ ነርስ ኬሞ ሱት ሕተታ
• ብጋንታኻ ክሳብ ዘይተነግረካ፡ ቅድሚ ሕክምናኻን ኣብ እዋን ሕክምናኻን ክትበልዕ ትኽእል ኢኻ። ገለ ሕክምናታት ነዊሕ ክኸውን ስለ ዝኽእል ምቁር መግቢ ምዕሻግ ኣረጋግጽ
• ሓደ ኣላዪ ወይ ደጋፊ ሰብ ኣብ እዋን ሕክምናኻ ምሳኻ ኮፍ ክብል ወይ ምሳኻ ብቨርቹዋል ክበጽሕ ይኽእል (ስልኪ፣ ጣብላ ወይ ማእከል መንሽሮ ኣይፓድ ብምጥቃም)
• መደብ ሕክምናኻ ምስ ግዜ ክቕየር ይኽእል እዩ።

ማእከላይ መስመር ቀጢንን ተዓጻጻፍን ካቴተር (ቱቦ) ኮይኑ ኣብ ክሳድካ፡ ቅልጽምካ ወይ ኣፍልብኻ ኣብ ዝርከብ ሰራውር ክኣቱ እዩ።

ማእከላይ መስመር ኣብ ኣካላትካ ንሰሙናት ወይ ኣዋርሕ ክተርፍ ይኽእል። ፈሳሲ ኬሞቴራፒ፡ መድሃኒታት IV፡ ፈሳሲ IV ወይ ኣመጋግባ ከብጽሕ ይኽእል። ንውሑድ ምውቃጥ ቆርበት ከኽእል ይኽእል።

ኣብ እዋን ምብጻሕኩም “መስመር ፒኣይሲሲ” ዝብል ቃል ክትሰምዑ ትኽእሉ ኢኹም። መስመር ፒኣይሲሲ ፐሪፈራሊ ኢንስተርትድ ሴንትራል ካቴተር እዩ። ኣብ ውሽጢ ቅልጽምካ፡ ናብ ብርኪኻ ኣብ ዝቐረበ ዓቢ ሰራውር ይኣቱ። እቲ መስመር ኣብ ውሽጢ ሰራውርካ ክሳብ ላዕሊ ልብኻ ይጓዓዝ።

ዝተተኽለ መሳርሒ (ፖርት-ኤ-ካት ተባሂሉ ዝጽዋዕ) ንእሽቶ ክቢ ታይታንየም ወይ ፕላስቲክ ክፍሊ እዩ። እቲ ላዕለዋይ ክፋል ብፍሉይ መርፍእ ምስ በጽሖ ባዕሉ ዝዓጽዎ ሲሊኮን (ፕላስቲክ) መሸፈኒ ኣለዎ።

እቲ ወደብ ኣብ ትሕቲ ቆርበትካ እዩ ዝቕመጥ። ኣብ የማናይ ወይ ጸጋማይ ሸነኽ ኣፍልብኻ ክኸውን ይኽእል። እቲ ካቴተር ኣብ ትሕቲ ቆርበትካ ክጓዓዝ እዩ፣ ናብ ሓደ ዓቢ ሰራውር ኣብ ጥቓ ዓጽሚ መንኵብ ክሳብ ላዕሊ ልብኻ ክኸይድ እዩ።

ብዛዕባ ወደባት ዝያዳ ሓበሬታ ንምርካብ ኣብ መርበብ ሓበሬታ ማእከል መንሽሮ ሜሞርያል ስሎን ኬተርንግ፡ ብዛዕባ ዝተተኽለ ወደብካ ተወከስ።

ንመንሽሮኻ ከም ፍወሳ ኬሞቴራፒ ወይ ኬሞ እንተተመኺሩ፡ ብዙሕ ሕቶታት ክህልወካ ይኽእል እዩ፡ ሕክምናታት ክሳብ ክንደይ ክጸንሑ እዮም? ብኸመይ ክዳሎ እኽእል፧ ከመይ ክስምዓኒ እዩ?

መጀመርታ፡ እዚ ሕቶታትን ካልእን ክህልወካ፡ ወይ ምድንጋርን ምናልባት እውን ፍርሒ ክስምዓካን ንቡር ምዃኑ ኣስተውዕል። እንታይ ክትጽበ ከም ዘለካ ምርዳእ ክሕግዝ ይኽእል እዩ። ስለዚ ገለ ካብቲ ዝያዳ ልሙድ ሕቶታት ክህልወካ ዝኽእል ንሕልፍ፡ “ኬሞ ብኸመይ ይሰርሕ?” ከምኡ’ውን “ከመይ ይወሃብ?” ኬሞ ንዋህዮታት መንሽሮ ዝቐትል ሓያል መድሃኒት እዩ። ብዙሓት ዓይነታት ኬሞ ብመንገዲ IV መስመር ናብ ሰራውር ይወሃቡ፣ እዚ ድማ መርፍእ ወይ ምትሕልላፍ ይበሃል። ዋላ እኳ ገለ ኬሞ ከም ከኒና ክውሰድ ይኽእል እንተኾነ።

"ሕክምናታት ኣብ ክንደይ ቀልጢፈ ክጅምር ኣለኒ? ካልኦት ሕክምናታት እውን ክወሃቡ ድዮም?"

እቲ ናይ መንሽሮ ክንክን ጉጅለኻ ብዛዕባ ሕክምና መዓስ ክጅምር ከም ዘለዎ ክዛረበካ እዩ። ካልኦት ሕክምናታት ከም ጨረርታ፡ ዕላማ ዝገበረ ፍወሳ ወይ ኢምዩኖቴራፒ ምስ ኬሞ ክወሃቡ ይኽእሉ።

“ሰባት ሕክምና ክወስዱ ናበይ ይኸዱ?” መብዛሕትኡ ግዜ ኬሞ ኣብ ናይ ደገ ሕሙማት ክሊኒክ እዩ ዝወሃብ። ገለ ሕክምናታት ኣብ ሆስፒታል ምጽናሕ ዘድልዮ ኮይኑ፡ ገለ ዓይነታት ድማ ኣብ ገዛ ክውሰዱ ይኽእሉ።

“ሕክምና ክሳብ መዓስ እዩ ዝጸንሕ?” ከምኡ’ውን “ክንደይ ግዜ ይወሃብ?”

ሓደ ቅኑዕ መልሲ የለን፡ ምኽንያቱ ዝተፈላለዩ መድሃኒታት ኬሞ ብዝተፈላለየ መንገዲ ይሰርሑ፡ ኬሞ ግን መብዛሕትኡ ግዜ ብዑደት እዩ ዝወሃብ። ዑደት ማለት ናይ ሕክምና ግዜ ስዒቡ ድማ ናይ ዕረፍቲ ግዜ እዩ። ንኣብነት ኣብ ሰሙን ሓደ ግዜ ንኣርባዕተ ሰሙን ወይ ኣብ ሰሙን ንገለ መዓልታት ኬሞ ክትወስድ ትኽእል ኢኻ ድሕሪኡ ድማ ናይ ዕረፍቲ ግዜ ክትወስድ ትኽእል ኢኻ። ኣብ መንጎ ዘሎ ናይ ዕረፍቲ ግዜ ኣካላትካ ንኽሓዊ ዕድል ይህቦ።

“ሓደ ሰብ ከመይ ጌሩ ንኬሞ ክዳሎ ይኽእል?”

ገለ ዓይነት ጎናዊ ሳዕቤናት ኣብ ካልኢት ክንዛረበሉ ኢና ኣብ እዋን ወይ ቅጽበት ድሕሪ ኬሞ፡ ገለ ድማ ድሕሪ ገለ መዓልታት ወይ ሰሙናት ከጋጥሙ ይኽእሉ። ኣድላዪ እንተኾይኑ ናይ ስራሕካ ወይ ናይ ስድራቤት መደብካ ከተመዓራርዮ ምእንቲ ምስ ናይ መንሽሮ ክንክን ጉጅለኻ ብዛዕባ እንታይ ክትጽበ ከም ዘለካ ተዘራረብ።

“ልሙዳት ጎናዊ ሳዕቤናት እንታይ እዮም?”

ኩሎም ኬሞ ዝወስዱ ሰባት ሓደ ዓይነት ጎናዊ ሳዕቤናት እኳ እንተዘይብሎም፡ ገለ ልሙዳት ግን ኣለዉ፡ ከም ረስኒ ወይ ተምላስ፡ ምጉዳል ጸጉሪ፡ ተምላስ፡ ምሕቃቕ መግቢ፡ ድኻም፡ ሰዓል፡ ትሑት ቁጽሪ ዋህዮታት ደም፡ ለውጢ ሸውሃት ወይ ቃንዛ ኣፍ። ናይ መንሽሮ ክንክን ጉጅለኻ ጎናዊ ሳዕቤናት ንምክልኻልን ንምምሕዳርን ክሕግዘካ ይኽእል እዩ። “እንታይ ጽቡቕ ሕቶታት ክትሓትት ኣለካ?” ኩሉ ሰብ ዝተፈላለየ ስለዝኾነ ኩሉ ሰብ ንኬሞ ወይ ጎናዊ ሳዕቤናት ሓደ ዓይነት ምላሽ ኣይክህልዎን እዩ።

ብዛዕባ እቶም ዝጥቀሙሉ ዘለዉ ናይ ኬሞ መድሃኒታት፡ መደብ ሕክምና፡ ክህልዉ ዝኽእሉ ጎናዊ ሳዕቤናት፡ ከምኡ’ውን መዓስ ናብ ሓኪም ወይ ነርስ ክትድውል ከም ዘለካ ምስ ጉጅለ ክንክን መንሽሮኻ ተዘራረብ። ከምኡ’ውን፡ ሕክምና ኣብ እትገብረሉ እዋን ንነብስኻን ንኻልኦትን ንምክልኻል ዝግበር ዝኾነ ይኹን ጥንቃቐ ሕተት። ንዝያዳ ንምፍላጥ፡ ኣብ cancer.org treatment ተወከሱ ወይ ድማ ምስ ክኢላ ሓበሬታ መንሽሮ ንምዝርራብ ናብ መስመር ሓገዝ ማሕበር መንሽሮ ኣመሪካ ብ 1-800-227-2345 ደውሉ።

ፍወሳ ሆርሞን ብዝተፈላለየ መንገዲ ክወሃብ ይኽእል እዩ፤

• ከም ብኣፍ እትወስዶ ከኒናታት
• ከም መርፍእ (ተኹሲ) ናብ ጭዋዳ — መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ቅልጽም፡ እግሪ ወይ ጭሕሚ (ኢንትራሙስኩላር ወይ IM ይበሃል)
• ከም መርፍእ ልክዕ ኣብ ትሕቲ ቆርበት — መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ከብዲ

ብዙሕ ዓይነት ፍወሳ ሆርሞን ኣሎ። ኣየናይ ዓይነት ንዓኻ ዝምጥን ንሓኪም መንሽሮኻ ሕተቶ።

ናይ ኦንኮሎጂ ነርስካ ምሳኻ ጎናዊ ሳዕቤናት ናይቲ ሆርሞን ፍወሳኻ ክትከታተል እያ።

ዕላማ ዝገበረ ፍወሳ ብዙሓት ዓይነታት ኣለዉ። ኣየናይ ዓይነት ትወስድ ከም ዘለኻ ንሓኪም መንሽሮኻ ሕተቶ። ዕላማ ዝገበረ ፍወሳ ብዝተፈላለየ መንገዲ ክወሃብ ይኽእል እዩ፤

• ብመንገዲ IV (ናብ ሰራውር) .
• ከም ከኒና ትውሕጦ
• ከም ሽቶ (መርፍእ) ኣብ ትሕቲ ቆርበት

ናይ ኦንኮሎጂ ነርስካ ፍሉይ ጎናዊ ሳዕቤናት ናይቲ ዕላማ ዝገበርካዮ ፍወሳ ክትከታተል እያ።

ብዙሕ ዓይነት ኢሚዩኖቴራፒ ኣሎ። ኣየናይ ዓይነት ትወስድ ከም ዘለኻ ንሓኪም መንሽሮኻ ሕተቶ።

• ኢሚዩኖቴራፒ ከም ከኒና (ብኣፍ) ወይ ብመርፍእ ናብ ሰራውርካ (IV) ክወሃብ ይኽእል።
• ኢሚዩኖቴራፒኻ ንምውሳድ ዝተወሰነ መደብ ክህልወካ እዩ።
• ኢሚዩኖቴራፒ ባዕሉ ወይ ምስ ኬሞቴራፒ፡ ጨረርታ ወይ ክልቲኡ ክህልወካ ይኽእል እዩ።
• ናይ ኦንኮሎጂ ነርስካ ብዛዕባ እቲ ፍሉይ ጎናዊ ሳዕቤናት ናይቲ ናይ ኢሚዩኖቴራፒኻ ክኸይድ እዩ።

ኢምዩኖቴራፒ ሓደ ክኸውን ዝኽእል ሕክምና እዩ ኢሙኖቴራፒ ክመኽረካ ዝኽእል ኢሚዩኖቴራፒ ናይ ሓደ ሰብ ናይ ባዕሉ ስርዓተ ምክልኻል ሕማም ተጠቒሙ ንመንሽሮ ንምምካት ዝሕግዝ ሕክምና እዩ ስርዓተ ምክልኻል ሕማም ከመይ ከም ዝሰርሕ ብምዕባይ ወይ ብምቕያር ዕላማ ክረክብን ንዋህዮታት መንሽሮ ክሃርምን ንሱ ሓፈሻዊ ትርጉሙ እዩ ግን ሕቶታት ክህልወና ንቡር እዩ ገለ ካብቶም ከመይ ኢዩ ኢምዩኖቴራፒ ይሰርሕ ኢሙኖቴራፒ ይሰርሕ ኢሙኖቴራፒ ገለ መድሃኒታት ስርዓተ ምክልኻል ሕማም መንሽሮ ንምርካብን ክቐትልን ይሕግዙ ዋህዮታት ካልኦት ኣብ ስርዓተ ምክልኻል ድሮ ዝርከብ ተግባራት ይውስኹሉ ከመይ ጌሩ ካብ ኬሞቴራፒ ይፍለ ኢሙኖቴራፒ ይውስኽ ወይ ዝሓየለ ናይ ምክልኻል ምላሽ ይፈጥር እዚ ድማ ንዋህዮታት መንሽሮ ክቐትል ይኽእል እዩ ግን መብዛሕትኡ ግዜ ንጥዑያት ዋህዮታት ኣይጎድእን ኬሞቴራፒ ንዋህዮታት መንሽሮ ይቐትል ግን ንጥዑያት ዋህዮታት እውን ይጎድእ ስለዚ እቲ ጎናዊ ሳዕቤን ኣዝዩ ዝተፈላለየ ክኸውን ይኽእል ኢሙኖቴራፒ ትኽክለኛ ሕክምና እንተኾይኑ ዶክተር ብኸመይ ይፈልጥ ኢሙኖቴራፒ ትኽክለኛ ሕክምና እንተኾይኑ ዶክተር ከመይ ጌሩ ይፈልጥ እዚ ኣብቲ ይምርኮስ ዓይነትን ደረጃን ናይቲ መንሽሮ ዝተወሰኑ መርመራታት ሓፈሻዊ ጥዕናኻን ህሉው መምርሒታት ኣብ ምርምር ኢሚዩኖቴራፒ ንገለ ዓይነታት መንሽሮ ካብ ንኻልኦት ዝሓሸ ይሰርሕ ሓደ ሓደ ግዜ ድማ ንባዕሉ ይጥቀመሉ ሓደ ሓደ ግዜ ድማ ምስ ካልኦት ዓይነታት ሕክምና ከም ኬሞ ክጥቀመሉ ከሎ ዝሓሸ ዝሰርሕ ይመስል ከመይ ቀልጢፉ ኢሚዩኖቴራፒ ክጅምር ኣለዎ ዶክተርካ ወይ ጉጅለ ክንክን መንሽሮ ክንደይ ቅልጡፍ ኢሚዩኖቴራፒ ክጅመር ከም ዘለዎ ክነግረካ እዩ ኢሙኖቴራፒ መድሃኒታት ብኸመይ ይወሃቡ ኢሙኖቴራፒ ብኸመይ ይወሃብ ከምኡ ውን ሰባት ኣበይ ይኸዱ ክረኽብዎም ብዙሓት ኣብ ናይ ደገ ሕሙማት ክሊኒክ ብመንገዲ iv መስመር ከም መርፍእ ወይ ምትሕልላፍ ይወሃቡ ገለ ሓደስቲ ናይ ኢሚዩኖቴራፒ ሕክምናታት ኣብ ሆስፒታል ምጽናሕ ከድልዮም ይኽእል እዩ ካልኦት ድማ ብኣፍ ከም ከኒና ወይ ካፕሱል ይወሃቡን ኣብ ገዛ ክውሰዱ ይኽእሉን ሕክምና ክንደይ ግዜ ይጸንሕን ክንደይ ግዜ ይወሃብን እዚ ድማ ኣብ ዓይነትን ደረጃን ናይቲ መንሽሮኻ ይምርኮስ እቲ ዝወሃቦ ኢሚዩኖቴራፒን ኣካላትካ ንሕክምና ብኸመይ ምላሽ መዓልታዊ ክኸውን ይኽእል እዩ። ንገለ መዓልታት ሰሙናዊ ወይ ወርሓዊ ገለ ዓይነታት ኢሚዩኖቴራፒ ብዑደት ይወሃቡ ሓደ ግዜ ሕክምና ስዒቡ ድማ ናይ ዕረፍቲ ግዜ እቲ ናይ ዕረፍቲ ግዜ ንኣካላትካ ንኽሓዊ ዕድል ይህቦ ጎናዊ ሳዕቤናት እንታይ እዮም ገለ ልሙዳት ጎናዊ ሳዕቤናት ጎናዊ ሳዕቤናት ኣብቲ ዝጥቀመሉ መድሃኒትን እቲ ኣካላትና ዝህቦ ምላሽን ይምርኮስ ኩሎም ኢምዩኖቴራፒ ዝረኽቡ ሰባት ጎናዊ ሳዕቤናት የብሎምን ገለ ልሙዳት ግን ረስኒ ምሕርቃም ጉንፋዕ ዝመስል ምልክታትን ተምላስ መንሽሮኻን እዮም። ናይ ክንክን ጉጅለ ጎናዊ ሳዕቤናት ንምክልኻልን ንምምሕዳርን ክሕግዘካ ይኽእል እዩ ቅድሚ ሕክምና ክትሓትት ዘለካ ጽቡቕ ሕቶታት እንታይ እዩ ኩሉ ሰብ ዝተፈላለየ እዩ ኩሉ ሰብ ድማ ሓደ ዓይነት መልሲ ወይ ጎናዊ ሳዕቤናት ኣይክህልዎን እዩ ብዛዕባ እቶም ዝጥቀሙሉ ዘለዉ መድሃኒታት ሕተት መደብ ሕክምናኻ ጎናዊ ሳዕቤናት ክትጽበዮ ትኽእልን ክንደይ ግዜ ክጸንሑ ከም ዝኽእሉን ንዝያዳ ክትፈልጥ ንሓኪምካ ወይ ነርስካ ክትድውል ከም ዘለካን ዝያዳ ንኽትፈልጥ ናብ cancer.org treatment visit or to call the american cancer society helpline at 1-800-227-2345 to talk with a ክኢላ ሓበሬታ መንሽሮ